O’Neill, Sofokles ve Euripides’in Elektra tragedyalarından esinlenerek yazdığı bu oyununda, Amerikan İç Savaşı’ndan dönen bir generalin ailesinde yaşanan ihanet, intikam ve psikolojik çöküşü işliyor. Freud’un psikanalitik yaklaşımından da izler taşıyan eser, bireyin açmazlarını, aile içindeki çatışmaları ve insan psikolojisinin karanlık yönlerini derinlemesine ele alıyor.
Bir Aile Trajedisi: İhanet ve İntikam
Oyun, Amerikan İç Savaşı’nın kahraman generallerinden Ezra Mannon’un, büyük bir malikâneye dönüşüyle başlıyor. Ancak karısı Christine, kocasına duyduğu nefreti aşığı Kaptan Adam Brant ile birlikte bir cinayete dönüştürüyor. Kızları Lavinia, bu suçu fark edip içten içe intikam yemini etse de kardeşi Orin’in savaştan dönmesini bekliyor. Orin geldikten sonra birlikte annelerinin sevgilisini öldürüyorlar. Annesi Christine bu acıya dayanamayarak intihar ediyor. Ancak Orin’in psikolojisi bu olaylardan sonra altüst oluyor ve annesinin ölümünün ağırlığıyla kendi canına kıyıyor. Lavinia ise giderek toplumdan ve dostlarından uzaklaşıyor, büyük malikânesine kapanarak kendini dünyadan soyutluyor.
Oyun, karakterlerin psikolojik derinliğiyle Hamlet’ten izler taşıyor. Lavinia’nın babasına duyduğu aşırı bağlılık, Freud’un Elektra Kompleksi teorisiyle de ilişkilendiriliyor. Mannon ailesinin malikânesi, Roma’daki Panteon Tapınağı’nı andıran büyüklükteki atalarının portreleriyle çevrili; bu durum, aile üyelerinin ölümsüzleştiği bir anıt gibi yorumlanıyor.
Antik Yunan’dan Amerikan İç Savaşı’na Uzanan Bir Temel
O’Neill’in eseri, klasik Yunan tragedyalarına modern bir yorum getiriyor. Oyundaki General Ezra Mannon, Antik Yunan’ın ünlü kralı Agamemnon ile özdeşleştiriliyor. Tıpkı Agamemnon’un Truva Savaşı dönüşünde eşi Clytemnestra tarafından ihanete uğrayarak öldürülmesi gibi, Ezra da eşi Christine tarafından öldürülüyor. Orestes ve Elektra’nın intikam öyküsü, Orin ve Lavinia’nın hikâyesine dönüşüyor.
Bu bağlamda O’Neill, yalnızca klasik bir tragedyayı modern dünyaya uyarlamakla kalmıyor, aynı zamanda Amerikan toplumunun tarihsel dönüşümlerine de ışık tutuyor. Elektra’ya Matem Yakışır, Amerikan İç Savaşı’nın ekonomik ve toplumsal sonuçlarını da arka plana yerleştirerek savaşın gerçek kazananlarını –silah tüccarları, sanayiciler ve kapitalist güçler– gözler önüne seriyor.
Oyun, bireyin içsel çatışmalarını ve tarihsel olayların birey üzerindeki etkilerini başarıyla harmanlayarak, çağdaş tiyatronun en etkileyici trajedilerinden biri olarak öne çıkıyor.
KAYNAK: https://pinkymedya.com/2025/03/16/eugene-oneillden-cagdas-bir-tragedya-elektraya-matem-yakisir/
RSS